آنتی بیوتیک ها یا به اصطلاح عامیانه چرک خشک کن ها در بین داروهای امروزی، بیشترین درصد داروهای تجویزی را به خود اختصاص می دهند. آنتی بیوتیک ها از طریق کشتن میکروب ها یا توقف تکثیر آن ها با عوامل بیماری زا مقابله می کنند. امروزه انواع مختلف آنتی بیوتیک وجود دارد که پزشکان برای درمان ناراحتی های کوچک تا عفونت های تهدید کننده از آن ها استفاده می کنند. ولی اگر نا به جا استفاده شوند بسیار خطرناک خواهند بود.
مصرف منطقی آنتی بیوتیک ها
هر چند برخی آنتی بیوتیک ها علیه انواع گسترده ای از عفونت ها موثر هستند ولی هر آنتی بیوتیکی تمام عفونت ها را درمان نمی کند بلکه علیه عفونت هایی به کار می رود که توسط باکتری ها، قارچ ها و انگل های بیماری زا به وجود آمده باشند. همچنین آنتی بیوتیک ها علیه بیماری های ویروسی مثل سرماخوردگی و آنفولانزا تاثیری ندارند. بهترین کاری که می توان در بیماری های ویروسی انجام داد این است که اجازه دهیم سرماخوردگی و آنفولانزا، دوره خود را که گاهاً دو هفته به طول می انجامد، طی کند و فقط علائم را تسکین دهیم. اگر بهبودی طی دو هفته حاصل نشد یا علائم بدتر شدند، جهت بررسی بیشتر باید به پزشک مراجعه کرد. بیماری های زیر در اکثر موارد علت ویروسی دارند:
- سرماخوردگی و علائم آن: گرفتگی بینی، گلودرد، عطسه، سرفه، سردرد
- آنفولانزا و علائم آن: تب، لرز، بدن درد، سردرد، گلودرد، سرفه خشک
- خیلی از سرفه ها
- برونشیت حاد و علائم آن : سرفه و تب
- نیمی از موارد فارنژیت دارای علائم گلودرد
- گاستروانتریت های ویروسی همراه با اسهال
این بیماری ها در بیشتر مواقع علت باکتریایی دارند:
- بعضی عفونت های گوش
- عفونت های شدید سینوس ها که دو هفته یا بیشتر طول بکشد
- گلودرد استرپتوکوکی
- عفونت ادراری
تنها پزشک می تواند از بین انواع مختلف آنتی بیوتیک ها، نوع موثر بر بیماری را تشخیص دهد. عوامل موثر در انتخاب آنتی بیوتیک ها از طرف پزشک، اطلاع از سابقه حساسیت بیمار به یک آنتی بیوتیک خاص، قیمت دارو، زمان های مصرف دارو، عوارض عمومی دارو، سن بیمار و سایر داروهایی که فرد دریافت می کند.
عوارض استفاده از آنتی بیوتیک ها در بیماری های ویروسی
- عدم درمان عفونت
- عدم کاهش سرایت بیماری
- عدم بهبود علائم بیماری
- امکان عوارض جانبی خطرناک
- گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی
مقاومت آنتی بیوتیکی
مقاومت آنتی بیوتیکی یکی از مهم ترین معضلات بهداشتی جامعه امروز است. این مسئله به طور آشکار باعث خطر برای افراد می شود که عفونت ساده ای داشته و در صورت درمان تحت نظارت پزشک می توانستند به خوبی بهبود یابند. اما با مصرف غیر منطقی آنتی بیوتیک در دفعات قبل باعث بی تاثیر شدن این داروها شده اند.
مقاومت به آنتی بیوتیک عبارت است از توانایی باکتری و میکروب ها برای مقاومت در مقابل اثرات آنتی بیوتیک. این مقاومت زمانی ایجاد می شود که باکتری به گونه ای تغییر کند که اثر دارو را کم کند یا کاملاً از بین ببرد. این باکتری تغییر یافته، زنده می ماند و رشد و گسترش پیدا می کند. در نتیجه داروها به خوبی عمل نمی کنند و آسیب های جدیدی به سیستم بدن وارد می شود.
مقاومت آنتی بیوتیکی نسل به نسل به میکروب های بعدی منتقل می شود و تدریجاً با میکروب هایی مواجه می شویم که هیچ دارویی روی آن ها موثر نیست. در نتیجه آنتی بیوتیک هایی که سال ها برای درمان یک نوع عفونت خاص مورد استفاده قرار می گرفتند، کارایی خودشان را از دست می دهند.
علاوه براین، مقاومت آنتی بیوتیکی فقط خود فرد را دچار مشکل نمی کند بلکه افراد سالم جامعه را هم درگیر می سازد. یعنی وقتی یک میکروب مقاوم می شود اگر به اعضای خانواده، همکلاسی ها و ... انتقال پیدا کند در مورد آن فرد نیز آنتی بیوتیک قبلی را نمی توان استفاده کرد و سلامت افراد جامعه با گونه بیماری زای جدیدی که به سختی و با هزینه زیاد درمان می شود، تهدید خواهد شد.
برخی از انواع باکتری هایی که به آنتی بیوتیک مقاوم شده اند، شامل انواع ایجاد کننده عفونت های پوستی، مننژیت، بیماری های قابل انتقال از راه جنسی و عفونت های دستگاه تنفسی مثل ذات الریه، فارنژیت یا گلودرد چرکی است.
مقابله با ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی
- دوره درمان را حتی در صورت بهبودی کامل کنید، در غیر اینصورت باکتری ها به طور کامل از بین نمی روند و باکتری های باقی مانده باعث عفونت مجدد می شوند که ممکن است این بار مقاوم شده و دیگر به آنتی بیوتیک ها جواب ندهند.
- داروهای باقیمانده را دور بریزید و برای روز مبادا ذخیره نکنید، زیرا آنتی بیوتیک تجویزی روی همان عفونت به خصوص موثر بوده و صرفاً برای شما در آن ایام تجویز شده است.
- دارو را در ساعات تجویز شده توسط پزشک یا داروساز مصرف کنید. آنتی بیوتیک زمانی موثر خواهد بود که به طور منظم مصرف شود.
- آنتی بیوتیک های خود را به دیگران پیشنهاد نکنید، حتی اگر علائم شما یکسان باشد.
آیا مصرف آنتی‌بیوتیک در جلوگیری از ابتلا به کووید-19 یا درمان آن مؤثر است؟
کووید-۱۹ نوعی بیماری عفونی است که توسط نوع جدیدی از کرونا ویروس پس از شیوع در ووهان چین، در دسامبر سال ۲۰۱۹ کشف شد (نام کرونا یا تاج به دلیل زوائد تاج مانند روی سطح ویروس روی آن گذاشته شده است). این نوع کرونا ویروس (معروف به SARS-CoV-2) از زمان شیوع اولیه در بیش از ۱۰۰ کشور در سراسر جهان گسترش یافته و هزاران نفر را تحت تأثیر قرار داده است.
با اینکه در پروسه درمان بیماری کرونا، گاهی از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌شود، باید بدانیم علت استفاده از این داروها نه درمان عفونت‌های ویروسی، بلکه عفونت‌های باکتریایی همراه با آن است و آنتی‌بیوتیک، تاثیری در درمان ویروس‌ها ندارد.
از سوی دیگر با وجودی که آنتی‌بیوتیک‌ها در مبارزه با باکتری‌های بیماری‌زا به یاری سیستم ایمنی بدن می‌آیند، اما به گفته متخصصان دارویی، از عوارض مصرف آنها، تضعیف سیستم ایمنی و حذف باکتری‌های خوب از بدن می‌باشد .
نتایج تحقیقات مختلف، تاثیر منفی آنتی‌بیوتیک بر سیستم ایمنی بدن را تایید می‌کنند. این در حالی است که در فقدان داروی مخصوص کرونا، در حال حاضر در مبارزه با بیماری بر سیستم ایمنی بدن افراد تکیه می‌شود و تضعیف آن می‌تواند بدن را در برابر این بیماری بسیار آسیب‌پذیرتر کند.
چنانچه گفته شد، استفاده خودسر آنتی‌بیوتیک نه تنها کمکی به بهبود کرونا نمی‌کند بلکه می‌تواند در نابودی بدن، به ویروس یاری برساند.
توصیه اکید متخصصان این است که تنها در صورت دستور پزشک، این داروها مطابق دستورالعمل استفاده شوند و از استفاده بدون نسخه آنها، خصوصا در شرایط شیوع کرونا جدا اجتناب شود.
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید افزایش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در مقابله با همه‌گیری جهانی کووید-۱۹ باعث افزایش مقاومت باکتری‌ها به این داروها می شود و در نهایت باعث شمار بیشتر مرگ در جریان این بحران و پس از آن می‌شود.
تدروس در یک کنفرانس خبری آنلاین در مقر سازمان جهانی بهداشت در ژنو گفت: «همه‌گیری جهانی کووید-۱۹ به افزایش مصرف آنتی‌بیوتیک منجر شده است و این وضعیت نهایتا به میزان‌های بالاتر مقاومت باکتریایی خواهند انجامید که بر بار بیماری و مرگ در جریان این همه‌گیری و پس از آن تاثیر خواهد گذاشت.»
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید فقط نسبت کوچکی از بیماران کووید-۱۹ که دچار عفونت‌های ثانوی باکتریایی شده‌اند، نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیک دارند.